انتشار از طریق مجله پاتوق شماره مهر و آبان، موجود در دکه های روزنامه فروشی نوشته ی دکتر ابوالفضل گل محمدی آذر
قهر و آشتی میان کتاب و انسان
در یک گفتگوی ساده با مردمان خودمان در کوچه و
بازار هم می توان به راحتی، اما دردناک دانست که کسی دیگر کتاب نمی خواند. با خودم
که فکر می کنم می یابم که گویی کتاب از ما قهر کرده است. دریغا که کسی هم به فکر
آشتی نیست؛ نه کتاب و نه ما. این که ما به فکر آشتی نیستم دلایلی دارد. امروزه چه
نیاز است به کتاب، وقتی "ای بوک" جای خیلی از کتاب های چاپی ما را گرفته
است. مردم خیلی که به صرافت کتاب خواندن می افتند! به یاد "ای بوک" می
افتند. خیلی هم راحت، با یک لمس کلید "اینتر" به دست می آید و هم راحت
می توانی یک مقاله بلند بالا از آن استخراج کنی. استخراج به زبان کامپیوتری، به
اصطلاح "کپی و پیست" کنی!!
امروز چه نیاز است به کتاب، درحالی که ما اصلا وقت
کتاب خواندن نداریم. همین که ما وقت کنیم پیامک های گوشی های هوشمند خود را، در
صفحات اجتماعی بخوانیم، کافی است. گویی مزاج خواندنی مردم عوض شده است. همین بس که
ما یک جمله، زیر یک تصویر که با هم به اشتراک می گذاریم بخوانیم و چند دقیقه ای
خیلی خیلی تصنعی بخندیم، کافی است؛ گاهی از هم بپرسیم «مدیر گروه نیستیا؟!»
چند وقت پیش به دانشجویان خودم موضوع مقاله ای را
دادم که علت بی تفاوتی مردم را نسبت به مسائل اجتماعی واکاوی کنند. در نهایت بی
تفاوتی جز یک نفر همه از اینترنت جستجو کرده و یک چند برگی را تحویل دادند. جالب
تر این بود که همه از یک سایت مطلب را "مثلا" نوشته بودند. یکی را که
خواندم به همه نمره صفر دادم!!!
اما برخی از مردمان خیلی دوست دارند که کتابی بخوانند،
اما به صراحت، نمی توانند که بخوانند. یک گشت ساده در یک کتابفروشی شهرستان هم
بخوبی نمایانگر این عدم توان است. ساده ترین کتاب را که قیمت می پرسیم کمتر از ده هزار
تومان نیست. حتی خیلی ها کتاب های چاپ قدیم را به قیمت روز تغییر داده اند. حالا
قرار است کتابی بخوانیم؛ با چه قیمتی بخوانیم؟ چهار جلد کتاب که می خریم می شود صد
هزار تومان. به بهای خرید کتاب، یک ماه زندگی مان لنگ می زند. وقتی هم که این مطلب
را بگوش صاحبان امر می رسانی چه جوابها که نمی شنوی.
همین دسته مردم اگر هم تن به پرداخت بهای کتاب که
دادند با مشکل دیگری مواجه هستند؛ چه بخوانند؟! وقتی کتابخانه ها را جستجو می کنی،
بیشتر کتابها، مطالبشان از روی هم نوشته شده اشت. یا اگر از روی هم نوشته نشده
باشد، چند کتاب، شرح یک کتاب است. گویی چشمه نوشتن نویسندگان ماهم تاحدودی آب کم
دارد. حالا اگر نویسنده ام حرف تازه بزند! دیگران برسرش خراب می شوند. آقا شما فرا
اندیشه نوشته ای! یا فراتر از فهم ما نوشته ای!. کتاب بال درنیاورده سرش بریده می
شود. با فروش کم، به دست نویسنده اش باز گردانده می شود و در انباری آپارتمان
نویسنده به سلامت نگهداری می شود.
اما این وسط دانشجویان تا حدودی کتاب می خوانند.
اما نه خود کتاب را جزوه ای که دانشجویان سر کلاس نوشته اند را می خوانند. به
عبارتی صنعت جزوه نویسی امروز، رونقش از صنعت کتاب نویسی بیشتر شده و خواننده ی
بیشتری هم دارد. همین مطلب باعث شده که خیلی از دانشجویان، مقطع لیسانس خود را با
نمره ی 11و 12 و 13 به اتمام برسانند. فقط دانشجویانی که به خود کتاب می پردازند
نمراتشان بالاست. گاه از دانشجویان می پرسم می توانی یک بیت شعر از حافظ بخوانی از
600 نفر یک نفر توانست غزلی از حافظ بخواند. پرسیدم معدلت چند است؟ دانشجو پاسخ
داد 19.40 .
خیلی ساده حرف زدیم! اما گفتیم! گوشه ای از آنچه که باید می گفتیم. شاید
اگر بخواهیم خلاصه تر بگوییم می توان دلایل عدم کتابخوانی را در موارد زیر جستجو
کرد:
1- ترجیح ای بوک به کتاب های چاپی
2- گرانی قیمت کتاب
3- عدم جذب مخاطب توسط کتاب
4- تکراری بودن مطالب کتاب
5- بی حوصلگی مردم برای خواندن مطالب بلند
6- نبود وقت کافی برای خواندن کتاب
7- جزوه محور شدن دانشجویان
8- حجوم سرسام آور ادبیات اینترنتی در اذهان مردم
9- دشمنی سرسختانه ی موبایل با کتاب
10-
دشمنی رسانه
های دیداری با کتاب
11-
...
اکنون اگر بخواهیم بدانیم،
حالا که کتاب نمی خوانیم چه بر سر ما آمده به یک جمله بسنده می کنم: مشکل اساسی که
مردم، امروز با آن مواجه هستند عدم قدرت انتخاب می باشد. مردم دیگر انتخاب کردن را
فراموش کرده اند، چراکه جوانب انتخاب را نمی دانند. انتخاب مسئله گسترده ای در
نظام زندگی است.
و اگر بخواهیم سامانی بدهیم چه باید بکنیم: واقعا
چه باید بکنیم؟
دکتر
ابوالفضل گل محمدی آذر
مدرس دانشگاه
